‘Volg de leider’ als ingang naar indoctrinatie? Ken je dit spel nog van vroeger? Wat was het grappig om elkaar te volgen, na te doen, maar ook om de ander de meest rare dingen te laten doen. Ook in Disney films zoals Peter Pan klinkt vrolijk het liedje ‘volg de leider’ en ook in peuter- en kleuterprogramma’s als Diego, Dora en diverse Baby TV programma’s komt dit thema herhaaldelijk voor.
Iemand volgen is niet alleen een spelelement voor kinderen, maar het wordt ze ook al van jongs af aan aangeleerd als essentiële kwaliteit om te kunnen functioneren in de maatschappij.
Het is goed om iemand te volgen. Je leert van anderen. En ook het begrip van autoriteit en gezag wordt een kind zo aangeleerd. Naast respect hebben voor de ouders, ouderen, de juf of meester, en/of machtshebbers, wordt een kind ook geleerd om deze te gehoorzamen.
❥ Gehoorzamen betekent niets anders dan doen wat iemand zegt, ofwel: gevolg geven aan een bevel of opdracht. Ook daarin zit het volg-element.
Naarmate een kind ouder wordt, met name tijdens de puberteit en jong adolescentie, wordt bij een groep horen belangrijker en heeft het ‘volg de leider-spel’ plaatsgemaakt voor het daadwerkelijk volgen van de leider in de groep. Daarnaast gaan gezamenlijke idolen, kledingstijlen, woordkeuzes en allerlei andere uitingen van eensgezindheid een rol spelen. En onder het mom van volg de leider is er altijd een trendsetter die de toon zet. De rest volgt.
Zodra kinderen na het voortgezet onderwijs in een vervolgopleiding of in het bedrijfsleven terecht komen speelt het principe van volg de leider ook een rol, niet meer in een spel element of ten aanzien van de groepsidentiteit, maar vooral in verband met carrière mogelijkheden en het belang van autoriteit, gezag, macht en dus ook het (op)volgen ervan.
En zodra je eenmaal een carrière opbouwt, of dat nu onder een werkgever is of met een eigen bedrijf, volgen voor de hoger geplaatsten de cursussen zoals persoonlijk leiderschap, leidinggeven en leiderschap zich in een razendsnel tempo op.
De rest krijgt vooral opdrachten en instructies voor het opvolgen van gezag en het volgen van de leiders als belangrijke voorwaarde voor het functioneren van de maatschappij.
Onder het nom dat ieder zijn plek moet innemen voor het succes van het geheel, heb je dus de keuze tussen het zijn van een volger of een leider.
Waarbij de kanttekening is dat de meesten die optie helemaal niet eens krijgen.
Van jongs af wordt ons dus aangeleerd dat er een tweedeling is tussen de grote groep die ‘gewoon’ moet volgen en enkele leiders die de richting aangeven waarheen, met als belangrijkste element het begrip autoriteit. Waarbij autoriteit of gezag niets anders is dan de aanvaarde macht van een persoon of een organisatie om een andere persoon of groep te leiden.
In de huidige maatschappij worden onder autoriteit de termen expertise, macht en een vooraanstaande maatschappelijke rol of hoge positie aan elkaar gekoppeld. En als je niet allemaal kunt afvinken ben je geen leider en wordt men ook afgeraden jou te volgen.
Ik heb daar nooit iets mee gehad. Ik behoorde niet tot een groep. Ik had geen idool. Ik vond niet dat ik tegen iemand op moest kijken, omdat hij iets goed kon of omdat hij een hoge positie bekleedde. Ik volgde niemand en koos altijd mijn eigen weg. Ik ben ook zo opgevoed. Mijn vader was wars van autoriteit, liet zich niets vertellen en deed vooral zijn eigen ding.
Natuurlijk heeft dit twee kanten. Te volgzaam zijn is niet goed dat leidt tot een apathisch volk, maar je teveel afzetten tegen een bepaalde vorm van autoriteit is ook niet goed en leidt tot opstand en chaos.
In de loop der jaren is mijn gevoel over autoriteit en de onterechte koppeling daarvan met de maatschappelijke rol of hooggeplaatste positie van iemand dan ook wat veranderd.
Autoriteit stond voor mij symbool voor de beperking van mijzelf en van mijn vrijheid. Ik voel me hierdoor ontkracht in mijn eigen wijsheid, belemmert in de mogelijkheid tot zelf onderzoek, zelf fouten maken en zelf mijn eigen weg kiezen.
Autoriteit voelde als dat ik iets moest aannemen van iemand puur omdat hij een vooraanstaande rol heeft of een succesvolle carrière heeft.
Terwijl iedereen ondertussen weet dat niet altijd de beste mensen op de hoogste posities zitten en vriendjespolitiek en geld een vaak veel belangrijkere rol spelen bij het toebedelen van topposities.
Je weet nooit waarom de grootste expert op een bepaald gebied niet meedoet aan de ratrace gericht op leiderschap, macht en status.
Wie weet zit zij thuis bij haar kinderen, of zorgt hij voor zijn zieke ouders, misschien schopte zij tegen de gevestigde orde of bracht hij zaken aan het licht die dit deden. Of misschien heeft hij of zij wel een hele mooie inspirerende reis naar binnen gemaakt en daar alle tijd voor genomen.
Autoriteit betekent voor mij nu dat iemand kennis en expertise heeft over een bepaald onderwerp. Hij of zij is een autoriteit op zijn vakgebied, ongeacht of hij aan het hoofd staat van een grote corporate of binnen de politiek op nummer 1 van de lijst staat.
Er zijn namelijk genoeg experts zonder een vooraanstaande rol in de maatschappij, misschien juist wel omdat zij zich niet enkel blindstaren op autoriteit en hun eigen weg hebben ontdekt. En ik mag naar diegenen luisteren, zodat ik mijn eigen waarheid kan worden en mijn weg kan vinden.
We staan momenteel voor een groot autoriteitsprobleem.
Mensen zijn zo geïndoctrineerd met het feit dat zij gezaghebbende mensen moeten volgen, omdat gezag inherent staat aan autoriteit en dus aan kennis en expertise, dat de machthebbers momenteel alles kunnen zeggen zonder enige tegenwerking. En tegelijkertijd wordt ieder tegengeluid de mond gesnoerd, zowel door gezaghebbers als hun volgers.
Terwijl als je alleen al luistert naar de tekst uit het liedje van Peter Pan er ook wel degelijk een schaduwzijde is aan het ‘volg de leider principe’:
“Tie dom, tie dee.
Ik vind het een dom idee.
Tie dom, tie dee.
We lopen gewoon maar mee.
Tie dom tie dee.
Al weten we niet waarheen.
Ooh het doet er niet toe, we laten hem niet alleen”
Het wordt tijd dat wij deze gigantische indoctrinatie rondom autoriteit gaan loslaten. Het heeft ons toen niet geholpen, nu niet en zal dit nooit doen.
Laten we daarom stoppen met zomaar anderen te volgen en de wijsheid in onszelf zoeken door met elkaar onze kennis en inzichten te delen, ernaar te luisteren en zo tot oplossingen trachten te komen.
Dat is de plek die een ieder van ons in mag gaan nemen. Dat is in het belang van het succes van het geheel en dat is de weg vooruit.
In liefde, eenheid en verbinding.
Jij en ik, wij samen!
Liefs,
Eveline van Dongen